Li’ oyoxuk chi’iltak vinik antsetik, kuts’kalal bats’i vinik antsetik, jpuk a’yej lo’iletik ti mu’yuk nitilik ta stojol chopol ajvalile, xchi’uk jpuk a’yej lo’iletik ti ch-abtejik ta sventa sa’el tak’ine. Jbats’iltik xa slikesel li xanubal ku’untik sventa chka’betik oel yipale.
Kolavalik ti li’ a’chi’inojutik li’ k’ak’ale, cha’ kolta abaik, yu’un li k’usi jbats’iltik spasele, ja’ koman jnopbentik ta jkotoltik.
Ti slikeb ka’yej chkale, ta sventa ti slikesel ti li’ xanubale, ven ep makel la jkich’tik ak’bel. La skuyutik ta ko’olutik jech ti k’ux-elan stalelalik ti jk’ulejetik, ti jvu’eletike xchi’uk ti k’ux-elan tspas sbaik ta mantal ti jayibik kajal oy cha’ay sbaike. Ti smelolal pas ajvalilal yu’unike ja’ no’ox sventaik stukik ti jk’ulejetik xchi’uk ti jvu’eletike, yu’un mu’yuk stsakojik ta muk’ ti k’ux-elan jtalelaltik, jkuxlejtik ti me’on vinik antsutike, xchi’uk ti j-abtel vinik antsutike. Bu to ti vu’utik bats’i vinik antsutike, mu to jlek’uk tsakbilutik ta venta-o stuke. Ak’o me xlaj yu’unik spajesutik ta sventa ti k’usi jbats’iltik spasele, pe mu’yuk k’u la yutik, yu’un li jlik xa’el ti ta xanubale. Ta jk’an chkalboxuk xtok ti mu’yuk la sjambutik snak’ubil jtak’intike, yu’un ja’ la jech tsk’anik ti ta sventa k’usi jbats’iltik spasele, pe ti banco HSBC, mu’yuk la sk’an sjambutik, ja’yo jech la jsa’tik yan.
Ja’yo lek xvinaj k’ux-elan oy ti smanyaike, pe mu’yuk k’u yutik li jmak yu’unik, li jlik xa-el ti ta xanubale. Kuch ku’untik, ja’ ti oy jayiboxuk la koltabaik ek’e. Jech noxtok ta xkaltik lek ta jamal ti k’usi jbats’iltik spasele mu xko’olaj xchi’uk ti k’ex-elan tspasik ti jk’ulejetik ti jvu’eletike, ti k’usi jnopojtike yan-o stuke, yu’un ta koman nopbil ku’untik, ma’uk jech ti k’ux-en snopbenike, yu’un stukike jun no’ox ti boch’o chal k’usi tsk’an pasele, jun no’ox yajval ti boch’o tsnop k’usi stk’an pasel yu’unike, ti k’usi chal ti jun vinike, ja’ ch’unbil-o yu’unik. Yanuk stuk ti vu’utike ma’uk jech jtaleltik.
Vu’utike ta koman k’usi ta jpastik, ja’ yo ti ta Concejo Indìgena yu’un Gobiernoe, ja’ te jmoj jvoloj jtsoboj jbatik ti bats’i vinik antsutike, ja’ te svoloj stsoboj sbaik ti concejaletike ti t’ujbilik talel yu’un skomuniralike, k’elbilik talel ta skomuniralik, xok’ibilik talel yu’un ti skomuniralike, ja’ yabtelik cha’ayik tsk’elik k’usitik chk’otan ta pasel. Ja’ ti yabtelik tsots sk’oplale. Ti Concejo Indijena yu’un Gobiernoe ja’ik ta xanojik. Lek stak’ a’yel, ma’uk no’ox jun boch’o ta xanoj, ja’yo lek ta jambetik smelolal ta alel, epal vinik antsutik jtsoboj jbatik ta jmoj. Jech noxtok ta xkaltik ti k’ux-elan yelo ti chi jxanojutike, ti xanubal ta jpastike ja’ jech ti k’ux-elan stalelik li slumal bats’i vinik antsetike, ta koman koltael yu’un ti vinik antse, xchi’uk ti jkomuniraltike. Ja’ jech ti k’ux-elan ta jpastik k’inetik ta jkomuniraltike, xchi’uk k’ux-elan ta jchapan jbatik k’alal me oy chtal jvu’laneltik chlikik talel ta yantik komuniraletike, jech k’ucha’al ta jnup ta jch’amtik jun abtel patanil, ja’ jech ta pastik ti xanubal ku’untike. Chkaltik ta jamal ti mu’yuk ta jch’amtik me junuk pexu ti tak’in chak’ ti «Instituto Nacional Electorale».
Ti xanubal ta jlikestike koltabilutik ta koman yu’unik ti vinik antsetike, ja’ jech ti chi jxanoj batele. ¿K’uyu’un ti jeche? Ja’ ti kilojtik xa ti jk’ulejetike ti jvu’eletike, yu’un mu’yukutik ta yo’ontonik-o, lek vinaj k’ux-elan la spasik ti ta sventa ti jeloj vokolil ta skoj ti nikele, ti snopbenal yu’unike ja’ ti tsk’anik tstup’ik sts’unubaltike, tsk’anik tsjiputik lok’el. Ja’ jech nopen xa’ayik-o ti uts’intavaneje, ja’ jech jvokoltik yu’unik ti jayib bats’i vinik antsutike. Stik’ojik talel ti lo’laeletike ti chak’ik xa koltael skuyojike, pe ja’ sventa ta snet’utik lok’el ta kosil jbanamiltik, sventa ta svok’ xch’akutik ta jujun jkomuniraltik. Ja’yo lek xvinaj ta k’elel-o ti snopbenike ja’ ti mu’yukutik ta satik-oe.
¿Pe K’usi stak’ jpastik-u? Jtsob jbatik. Ja’ me jech ti jnopbentike. Tsk’an ta jtsob jbatik, jkoman nit jbatik ta jotoltik, la’ jlajesbetik sk’oplal ti j-uts’intavanejetik jk’ulejetike, jvu’eletike, jlajesbetik sk’oplal ti ja’ no’ox jpas mantal-o ti viniketike, jlajesbetik sk’oplal ti bajel-na’leele xchi’uk ti jipel-tenele. Yu’un ja’ jech ti vokol ka’yojtik jtuktik ta jbek’tal-jtakipaltike. Jech-o xal tsk’an ak’o lik-kutik el ti ta xanubale, ak’o jtsob jbatik, yo’ jech ak’o k’otuk ta pasel ti k’usi koman jnopojtik ta jpastik ti bats’i vinik antsutike. Yu’un ti k’usi likem ta pasel ku’untike mu jechuk no’ox vonto vok’ ta joltik, ti k’usi jnopojtike ja’ o no’ox jech jch’iubinojtik ta vo’onej, ja’yo jech mu’yuk bu ch’ayem ta pasel ku’untik-o talel ti k’uxa sjalil ti ch’iemutik talele.
¿K’uyu’un ti mu’yuk k’u yutik stup’ojik ti k’ux-elan jkuxlejaltike? Ja’ ta skoj ti jna’tik stsobel jbatike, yu’un ja’ jech jkuxlibinojtik talel-o ti k’u xa sjalil ti jabil muyemtalele ku’untike. Ja’yo ti k’ux-elan nopen xa’ayik stsob sbaik ti komuniraletike, oy ta jol-ko’ontontik ti ak’o kak’betik sna’ik ek skotol ti vinik ants ta sjunul jlumaltike Mexikoe. Jech k’ucha’al la jkal jlikeltoe, yu’un ono’ox ja’ jech kuxulik-o ti komuniraletike, ma’uk vonto nopbil. Yu’un ja’ ox jech ti xkuxlejalik ti jteklumetike, ja’yo jech o xal ch-ik’vanik ti jteklumetike, ak’o mojuk xi jxanojutik jchi’uktik ta jmoj xchi’uk ti boch’otik ma’uk bats’i vinik antsetike. Yu’un ja’ jech xkuch ku’untik ti xanubale. Yu’unox xtok mu xu’ yu’un me stukik no’ox chanojik ti bats’i vinik antsetike, ja’yo ta jk’antik ti ak’o skolta sbaik ti vinik antsetik boch’otik ch-abtejik ta te’tik, xchi’uk ta mu’ktikil lume. Ta jmoj sk’an pasel ti abtele, yo’ jech xkuch ku’untik ti jayibutik oyutik ta komuniral, ta barrioetik, ta coloniaetik xchi’uk jteklumetik.
Tsk’an ta jtsob kipaltik jchi’uktik ti jteklum bats’i vinik antsetike. Yu’un ja’ chak’ik kiltik k’ux-elan tsk’an ti chi jxanojutike. Jech noxtok ta jk’an ta jchi’inoxuk ta lo’il, vu’une antsun, oy kalabtak, j-abtel antsun, cha’ kalboxuk a’va’yik, ta jk’opanoxuk, ta me sk’an ak’o jlajesbetik sk’oplal ti mu’yuk stu albil ti antsetike, jlajesbetik sk’oplal ti jipel-tenele, jlajesbetik sk’oplal ti ja’ no’ox oy stu tspas mantal ti viniketike, ti tsk’anik ti ak’o lajkutike, xchi’uk ti chalik ti ja’ no’ox xu’ yu’un k’usi tspas ti vinike. Tsk’an ta jtsob jbatik. Abul sba ta na’leel ta bajel ti jteklumaltike, pe ti antsetike x-ech to ti na’leel bajel chich’e. Ta jna’ ti ma’uk no’ox bajbil, na’laejbil ti bats’i antsetik ta komuniraletike, ta jnope ja’ van jech ta sjunul ti jlumaltik Mexikoe. Ja’yo ti li’ xanubal ku’untike, ja’ ta sventa sbejlejil banamil.
Ti jxanubaltike mu li’uk no’ox chpaj ta Mexiko, ak’o vinajuk lek ti ja’ ta sventa sbejlijil banamile. Ja’yo tsk’an ak’o jcholtik ta alel skotol ti xk’uxul vokolil oy ta jujun jkomuniraltike, jech noxtok tsk’an ta jtsobtik ti sk’ak’al jol ko’ontontike. Ja’yo ja’ vu’utik tsk’an ta xkak’tik ta na’el ti: xk’uxul jvokoltike xchi’uk ti sk’ak’al jol ko’ontontike. Ja’ me jech xu’ xkuch ku’untik ti jxanubaltike chi’iltak ta’ kotolik. Kolavalik.